Ruchomość zębów to jeden z najpoważniejszych objawów wskazujących na zaawansowaną patologię w obrębie przyzębia lub tkanek podporowych zęba. Może być skutkiem przewlekłej choroby przyzębia, urazów okluzyjnych, zmian endodontycznych lub zaburzeń ogólnoustrojowych wpływających na metabolizm kości. Prawidłowa diagnostyka przyczyn ruchomości zębów wymaga kompleksowego podejścia i wykonania szeregu badań stomatologicznych. Poniżej omawiamy, jakie badania należy przeprowadzić, aby ustalić przyczynę i zaplanować skuteczne leczenie ruchomych zębów.
Czym jest patologiczna ruchomość zębów?
Zęby naturalnie posiadają fizjologiczną ruchomość – elastyczność wynikającą z obecności więzadeł ozębnej. Mówimy o niej, gdy ząb porusza się w granicach 0,1 – 0,2 mm. Ruchomość patologiczna występuje, gdy przemieszczenia są większe niż fizjologiczne i towarzyszą im inne objawy, takie jak krwawienie dziąseł, ból przy nagryzaniu, recesje dziąsłowe czy odsłonięte korzenie. Najczęstszą przyczyną takiego stanu jest zaawansowana choroba przyzębia (paradontoza), ale również bruksizm, przeciążenia zgryzowe, zmiany zapalne przy wierzchołku korzenia czy guzy w obrębie kości wyrostka zębodołowego.
Kluczowe badania przy patologicznej ruchomości zębów
Aby postawić trafną diagnozę i zaprojektować właściwe leczenie, stomatolog Bronowice musi przeprowadzić szczegółową ocenę kliniczną oraz wykonać odpowiednie badania dodatkowe. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.
Badanie kliniczne wewnątrzustne
Podstawą diagnostyki jest dokładne badanie wewnątrzustne z oceną:
- stopnia ruchomości zębów (wg skali Millera I – III),
- obecności kieszonek przyzębnych,
- krwawienia przy sondowaniu (BoP),
- ubytków przyszyjkowych i recesji dziąsłowych,
- kontaktów zwarciowych i ich ewentualnych parafunkcji (np. bruksizmu).
Badanie to pozwala ocenić lokalizację problemu, jego zasięg oraz pierwsze podejrzenia dotyczące etiologii.
Zdjęcie panoramiczne (RTG pantomograficzne)
RTG pantomograficzne (ortopantomogram, OPG) to badanie pierwszego wyboru w diagnostyce ogólnej stanu uzębienia i kości wyrostka zębodołowego. Umożliwia:
- ocenę poziomu kości wokół zębów,
- wykrycie ognisk zapalnych przy wierzchołkach korzeni,
- wstępną ocenę resorpcji kostnej i obecności zmian patologicznych,
- analizę rozmieszczenia korzeni i ich długości.
Choć OPG nie pozwala na ocenę szczegółową struktur przyzębia, stanowi ważny punkt wyjścia w dalszej diagnostyce.
RTG zębowe punktowe (wewnątrzustne)
Dla dokładniejszej oceny konkretnych zębów z ruchomością, wykonuje się zdjęcia punktowe, umożliwiające:
- ocenę stanu przyzębia brzeżnego i międzyzębowego,
- weryfikację jakości wcześniejszego leczenia endodontycznego,
- identyfikację zmian okołowierzchołkowych.
Zdjęcia punktowe są bardziej precyzyjne niż pantomogram i pozwalają na dokładną analizę stanu poszczególnych zębów.
Tomografia CBCT (wolumetryczna tomografia stożkowa)
W przypadkach wątpliwych lub gdy planowane jest leczenie chirurgiczne (np. przeszczepy tkanek, implantacja), wykonuje się CBCT, które dostarcza trójwymiarowego obrazu struktur anatomicznych. CBCT pozwala na:
- dokładną ocenę utraty kości wokół korzeni,
- wykrycie mikropęknięć i resorpcji korzeni,
- planowanie zabiegów regeneracyjnych,
- analizę przestrzeni pod ewentualne implanty.
To badanie o bardzo wysokiej wartości diagnostycznej w zaawansowanych przypadkach ruchomości zębów.
Badania periodontologiczne
Pełna diagnostyka periodontologiczna obejmuje:
- pomiar głębokości kieszonek przyzębnych (PD),
- ocenę utraty przyczepu łącznotkankowego (CAL),
- oznaczenie wskaźnika krwawienia (BoP),
- oznaczenie wskaźnika płytki nazębnej (Plaque Index, PI).
Te dane pozwalają zakwalifikować pacjenta do odpowiedniego stadium choroby przyzębia według aktualnych klasyfikacji (np. AAP/EFP 2018) i zaplanować leczenie przyczynowe.
Testy okluzyjne i analiza zwarcia
Jeśli ruchomość zębów dotyczy pojedynczych zębów lub jest związana z ich przeciążeniem, należy wykonać:
- testy artykulacyjne (papier artykulacyjny, folia Shimstock),
- ocenę zgryzu statycznego i dynamicznego,
- analizę zwarcia w artykulatorze (w przypadkach wymagających protetyki).
Umożliwia to wykrycie urazów okluzyjnych i parafunkcji, które mogą być jedyną przyczyną ruchomości zębów mimo braku choroby przyzębia.
Badania ogólnoustrojowe i laboratoryjne
W przypadku podejrzenia chorób systemowych mogących wpływać na metabolizm kostny (np. osteoporoza, cukrzyca, choroby tarczycy, niedobory witaminowe), lekarz może zlecić badania laboratoryjne, takie jak:
- morfologia i CRP,
- poziom glukozy na czczo i HbA1c,
- poziom witaminy D3,
- poziom parathormonu (PTH),
- profil wapniowo-fosforanowy.
Choroby ogólnoustrojowe mogą nasilać destrukcję tkanek przyzębia i zaburzać procesy regeneracyjne.
Diagnostyka różnicowa ruchomości zębów
Ruchomość zębów może mieć różne podłoże, dlatego kluczowa jest trafna diagnoza. Poniżej przedstawiamy najczęstsze przyczyny i odpowiadające im badania diagnostyczne:
| Przyczyna ruchomości | Wskazane badania diagnostyczne |
|---|---|
| Choroba przyzębia | Badanie periodontologiczne, RTG punktowe, OPG |
| Uraz okluzyjny | Analiza zwarcia, testy artykulacyjne, artykulator |
| Bruksizm | Wywiad, analiza zwarcia, ocena otarć szkliwa |
| Zapalenie okołowierzchołkowe | RTG punktowe, testy żywotności, ocena reakcji bólowych |
| Patologie ogólnoustrojowe | Badania laboratoryjne, CBCT, wywiad ogólnomedyczny |
| Resorpcja korzenia | CBCT, RTG punktowe |
Podsumowanie
Ruchomość zębów jest objawem alarmowym i wymaga szybkiej oraz dokładnej diagnostyki. Im wcześniej zostanie określona jej przyczyna, tym większe szanse na zatrzymanie procesu destrukcyjnego i zachowanie naturalnych zębów. Badania obrazowe, ocena kliniczna i analiza ogólnego stanu zdrowia pozwalają na opracowanie precyzyjnego i indywidualnego planu leczenia.
Właściwe postępowanie diagnostyczne to nie tylko warunek skutecznej terapii, ale często również sposób na uniknięcie ekstrakcji zębów i skomplikowanego leczenia protetycznego lub implantologicznego. Dlatego każdy przypadek ruchomości zębów powinien być traktowany z najwyższą uwagą i odpowiedzialnością diagnostyczną.
